Truskawka kaszubska czyli kaszëbskȏ malëna (z języka kaszubskiego) to nazwa zarejestrowana w 2009 roku jako Chronione Oznaczenie Geograficzne
Truskawka kaszubska to pierwszy produkt tradycyjny województwa pomorskiego spełniający warunki unijne. Wyznaczono obszar, na którym można uprawiać tradycyjną kaszubska truskawkę i wprowadzono rygorystyczne procedury jakościowe. Nie jest więc tak, że każda truskawka na Kaszubach jest „truskawką tradycyjną”, ale tylko na Kaszubach można ją uprawiać. Lista certyfikowanych wytwórców jest naprawdę krótka.
Truskawki kaszubskie dojrzewają na słonecznych stokach wzgórz morenowych w otoczeniu jezior i lasów sosnowych. Ze względu na warunki dojrzewania kaszëbskô malëna odróżnia się od uprawianych w innych regionach wyższym poziomem cukru w owocach. Wpływ na to ma specyficzny mikroklimat pojezierza Kaszubskiego, w szczególności występujące tu chłodne noce i upalne dni.
Jednak tym, co nie pozwala jej pomylić z żadną inną truskawką, jest intensywny zapach i smak słodki, aromatyczny, zharmonizowany, przypominający leśną poziomkę.
Owoce są jędrne, lekko twardawe, a zarazem soczyste. Jej soczysty i jędrny miąższ przybiera kolor od jasnoróżowego do ciemnoczerwonego, zależnie od odmiany (pod wspólną nazwą, sprzedawane są bowiem trzy odmiany: Elsanta, Honeoye oraz Senga Sengana).
Nie należy do gigantów i nie jest nawet ładna. Ale nie za to ją kochają w Polsce. Przede wszystkim chodzi o smak! Dzięki temu jest chętnie jedzona prosto z krzaczka, ale też idealnie nadaje się na przetwory – dżemy, konfitury, soki.
Istotny jest też sposób uprawy truskawek – oszczędny w chemię, oparty przede wszystkim na naturalnych składnikach (obornik stanowi główny nawóz). Naturalne materiały są także wykorzystywane w procesie ściółkowania i osłaniania sadzonek przed przymrozkami (głównie słoma).
Ważna jest także rzeźba terenu: większość truskawki kaszubskiej jest uprawiana na stokach, krzaczki są więc wystawione na operowanie promieni słonecznych, co gwarantuje dojrzewanie owoców i wytwarzanie się cukru w owocach. Wszystkie owoce musza być zbierane ręcznie. Cieszyc się nią możemy do końca lipca.
Co ciekawe – truskawka jest na Kaszubach owocem „młodym”, zawitała bowiem na Pomorze na początku XX wieku, wraz z pewnym młodym nauczycielem z Niemiec, który przywiózł ze sobą kilka sadzonek, na własny użytek. Dokładniej do szkoły, która kiedyś stała w połowie drogi miedzy wsiami Długi Kierz a Szklana. Jednak pod koniec 1918 roku wrócił do domu, a krzaczkami zainteresowała się mieszkanka pobliskiej wsi, Helena Gruchałowa. We własnym ogródku dochowała się znacznego plonu i za swoje owoce otrzymała w 1926 roku nagrodę ogrodniczą. Od czasów tych pierwszych sadzonek, teren upraw zwiększał się z roku na rok, przynosząc mieszkańcom coraz znaczniejsze dochody. Dzisiaj region Pojezierza Kaszubskiego słynie z rozległych pól truskawkowych.
Od ponad czterdziestu lat w pierwszą niedziele lipca, z okazji truskawkowych żniw, na Złotej Górze nieopodal Brodnicy Górnej organizowany jest wielki festyn ludowy. Rokrocznie w zabawie bierze udział 30-40 tysięcy osób, które w ciągu tego jednego dnia są w stanie kupić nawet dwie tony owoców.
Kilka ciekawostek:
Truskawki oprócz walorów smakowych mają również dużo witamin. Zawiera więcej witaminy C niż cytryna - aż 60 mg w 10 dekagramach świeżych owoców. Badania potwierdziły, iż spożywanie truskawek przyczynia się do zwiększenia ilości czerwonych ciałek we krwi Są przy tym niskokaloryczne.
• Truskawka zawiera specjalne związki bakteriobójcze - fitocydy - obecne również w cebuli i czosnku. Pomagają one w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej. W tym miejscu warto dodać, iż niektórzy używają truskawek do czyszczenia i wybielania zębów.
• Truskawki wspierają organizm w utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej decydującej o dobrym samopoczuciu człowieka. Stres, mała ilość ruchu, duża ilość słodyczy i kawy powodują zakwaszenie organizmu objawiające się m.in. zmęczeniem, wzdęciami czy przedłużającym się zdenerwowaniem. Truskawki jako owoce zasadotwórcze przeciwdziałają tym skutkom.
• Truskawki zawierają dużą ilość azotanów, które korzystnie wpływają na transport krwi i tlenu w organizmie. Zjedzenie porcji truskawek (np. przed wysiłkiem) zmniejsza nieco gęstość krwi i polepsza jej dotlenienie. W rezultacie zapewnia większą wydolność organizmu.
• Truskawki są historycznie bardzo młodymi owocami. Pochodzą ze skrzyżowania poziomek, znanych i opisywanych m.in. przez Rzymian - Wergiliusza i Owidiusza. Inicjatorem i sponsorem udanego botanicznego eksperymentu był król francuski - Ludwik XIV. Łakomy monarcha po zasmakowaniu w chilijskich poziomkach zażyczył sobie wyhodowania owoców, które dawałyby większe plony na europejskiej ziemi. Stąd pierwsze zbiory truskawek w Europie i na świecie zawdzięczamy zapewne właśnie Ludwikowi XIV.
• Liście truskawek są z kolei wykorzystywane do naparów pomocnych w leczeniu anemii i szkorbutu. Płynem można także przepłukać bolące gardło. Świeże, ciepłe liście stosuje się również do leczenia ran i owrzodzeń.